Op zondag 20 september vond ‘Enkele reis naar het Paradijs’ plaats, de muzikale voettocht binnen het Festival Musica Sacra Maastricht.

Van Vrijthof naar Tongerseweg
Deze tocht weerspiegelde de laatste weg van de individuele mens op aarde en tradities rond het begraven worden in Maastricht. ‘De weg’ loopt van de Dominicanenkerk, nabij het Vrijthof waar in de Romeinse tijd de doden werden begraven, naar de huidige Algemene Begraafplaats aan de Tongerseweg.

Het lopen van deze route met de hele entourage en muzikale/ literaire omlijsting bood de bezoeker een gevoel van bezinning.

De weg
Meelopen in een begrafenisstoet doe je niet voor je plezier. Je bewijst door je aanwezigheid de laatste eer aan de overledene. Onontkoombaar is bij zo’n stoet ook een reflectie op je eigen leven en sterfelijkheid. Waar sta jij op het levenspad? Welke route heb je tot nu toe afgelegd en welke weg heb je nog voor de boeg?

Deze voettocht zou een weerspiegeling kunnen zijn van de laatste weg van de individuele mens op aarde. Omgeven door muziek en poëzie, door architectuur en de stedelijke omgeving, door stilte en geluid, door bekenden en onbekenden was er ruimte voor gezamenlijke beleving en individuele bezinning. Startend nabij het Vrijthof, waar in de Romeinse tijd in Maastricht de doden begraven werden, loopt ‘de weg’ naar de huidige Algemene Begraafplaats aan de Tongerseweg.

Ook al liep je alleen, je liep toch samen, onderwijl genietend van aardse genoegens en tradities, maar in de wetenschap dat dit alles tijdelijk is. Wat is er mooier dan het perspectief op een enkele reis naar het paradijs.

Processie
Vergezeld door een traditionele Belgische begrafeniskoets met paarden en begeleid door een ceremoniemeester en een trommelaar trok de stoet vanuit het centrum van Maastricht naar het kerkhof aan de Tongerseweg. De deelnemers sloten zich bij de begrafeniskoets aan als in een traditionele begrafenisstoet. Gewild of ongewild werden de participanten hiermee ook onderdeel van het ritueel of de voorstelling. Op elke locatie, die tijdens de tocht aangedaan werd, was er een muzikale performance en werden enkele gedichten voorgedragen.

Muziek
De muziek, die tijdens deze voettocht klonk, is muziek uit het Maastrichtse verleden en heden. Enkele componisten van deze muziek liggen begraven op de Algemene Begraafplaats: Frans Mulder en Matty Niël. Leidraad bij de programmering was om bij de sfeer van de afzonderlijke locaties zoveel mogelijk daarbij passende muziek te vinden.

Poëzie
De dichtbundel Hartschelp van de Limburgse dichter Paul Hermans sloot wonderwel aan bij het thema van deze voettocht. De auteur dichter droeg zelf op de locaties uit deze gedichtencyclus voor.

De gedichtencyclus Hartschelp verhaalt als een oud middeleeuws motief een reis die voert langs buitenplaatsen die tegelijkertijd binnenplaatsen zijn, als een louteringsreis die eindigt op een plaats die raakt aan de plaats van herkomst. Als “een hartschelp, hoorbaar nu/ langs al het nachtblauw schurend”. Sinds de Middeleeuwen staat (hart)schelp symbool voor de heilige Jacobus.
Bedevaartgangers naar Santiago de Compostella tooien zich met deze schelp om als pelgrim herkenbaar te zijn. De schelp staat voor vruchtbaarheid, geboorte en wedergeboorte. Botticelli’s schilderij De geboorte van Venus is hét illustratieve voorbeeld van deze symboliek.

• Statie 1 Boekhandel Dominicanen
  Frans Mulder (1956 – 2000) Passacaglia e Danza (1998) voor piano, klarinet en violoncello
  Vinesh Dijkstra (klarinet)/ Stanislav Degtyarev (cello)/ Leva Dudaite (piano)
• Statie 2 Kruisherenhotel
  Jean Lambrechts (1936) Concert en Quatuor (1966). Deel 2: En Blues à Mike
  A’Meuse Saxophone Quartet: Annick Henquet (sopraansaxofoon)/ Jori Klomp (altsaxofoon)/ Joelle Wiseler (tenorsaxofoon)/ Thibault Collienne (baritonsaxofoon)
• Statie 3 Elisabethhuis (Stichting Elisabeth Strouven)
  Hayne van Ghizeghem (ca. 1445 – tussen 1476 en 1495) De tous biens plain. Johannes Brassart (ca. 1400 – 1455) Gratulemur Christicole
  Zephyrustrio: Judith Hokkeling/ Hanne Marie Janse/ Jens Seebeck
• Statie 4 Café De Tramhalte
  Matty Niël (1918 – 1989) Divertimento voor 3 blazers. Variaties over ‘Waar in ’t bronsgroen eikenhout’ (ca. 1950) voor fluit, klarinet en fagot
  Astrid Handels (fluit)/ Vinesh Dijkstra (klarinet)/ Inge Peters (fagot)
• Statie 5 SAM Ateliers
  Rick Debie (1955) De profundis clamavi. In Memoriam Winnie Debie (2012) voor solo cello, cello ensemble en vocaal ensemble
  Sara Noordkamp solo cello/ Kumulus Cello Ensemble (voorbereiding Renée Wijnhoven)/ Vocaal ensemble, Rick Debie, dirigent
• Statie 6 Algemene Begraafplaats
  Gregoriaans A progenie in progenies. In Paradisum deducant te angeli
  Schola Maastricht

Dankwoord
Names het Festival Musica Sacra en de Stichting Maastrichtse Componisten bedankte voorzitter Maud Douwes de aanwezigen dat zij samen met ons deze voettocht hebben afgelegd. Een-en-vijftig mensen hadden deze reis voorbereid en hen tijdens deze tocht begeleid.

Douwes:
‘Wij hopen dat het voor u een tocht was
waarin u in alle vrijheid uw gedachten en ervaringen kon spiegelen,
bij uw gesprekspartner,
of juist in u zelf,
harmonisch omringd door de anderen die met u meeliepen.

Want niets was immers het doel.

Misschien gaven de stilte momenten onderweg u antwoorden,
boden muziek en poëzie u troost,
of stelden juist de stad, de natuur en de herfstgeuren u gerust.

Gaat verder,
in vrede,
met uzelf,
met anderen.

Wij hopen dat op uw levenspad de Kunst uw horizon verruimt,
u beroert,
en u meevoert naar een betere wereld.

Zodat u zich bij tijd en wijle in uw eigen Paradijs bevindt.’